Bijstandsregels soms wel héél streng

Sociaal advocaat Jeroen Walker doet al zo’n vijftien jaar bijstandszaken. De kostendelersnorm, de strenge regels, de hoge boetes… hij komt het allemaal tegen.

Bijstand krijg je niet zomaar, je moet aan heel wat regels voldoen en dat worden er steeds meer. Zo geldt sinds 1 juli de kostendelersnorm, die moet voorkomen dat meerdere personen in één huishouden een volledige uitkering ontvangen.

Maar soms stelt de gemeente wel héél strenge eisen, ervaart sociaal advocaat mr. Jeroen Walker van advocatenkantoor Walker & Wittensleger. “Ik behartig nu de zaak van iemand die ergens een kamer huurt. De gemeente zegt: er staat niets over ‘indexering’ (jaarlijkse prijsaanpassing, AvS) in het huurcontract, dus wordt er gekort. Ik vind dat totale onzin, want het gaat hier wel dégelijk om een commerciële huur, zoals in de wet omschreven.”

Mr. Jeroen Walker (49) is sociaal advocaat, met een kantoor in de Rivierenbuurt. Hij is gespecialiseerd in bijstandszaken en oud-bestuurslid van MUG Magazine

Bij commerciële verhuur zoals het huren van een kamer bij een particulier geldt de kostendelersnorm niet; er is immers geen sprake van een gedeeld huishouden.

Jeroen Walker snapt de achtergrond van de kostendelersnorm wel. “Ze willen voorkomen dat in één familie vijf uitkeringen worden gestapeld, maar hoe vaak komt dat nou voor? Intussen heeft de kostendelersnorm, onderdeel van de Participatiewet, wél tot gevolg dat mensen bang worden om elkaar te helpen, uit angst dat ze gekort worden. En dat terwijl de overheid juist wil dat we elkaar méér gaan ondersteunen.”

“Mensen worden bang om elkaar te helpen, uit angst dat ze gekort worden”

“Neem dak- en thuislozen. Je hebt mensen die roulerend bij vrienden en familieleden slapen. Als ze goed rouleren, krijgt de gastheer geen problemen. Die komen er wél als een verblijfplaats als hoofdverblijf wordt aangemerkt, terwijl het nog steeds om tijdelijke noodopvang gaat. Als je even een vriend denkt te helpen levert dat enorm veel problemen op als je ook nog een bijstandsuitkering ontvangt.”

Een ander probleem waar Walker als advocaat tegenaan loopt, zijn de ‘bestuursrechterlijke premies’, oftewel boetes: “Als jij zes maanden achterloopt met je premie voor de ziektekostenverzekering kunnen ze die op je loon of uitkering inhouden. En dan komt daar óók nog eens een boete bovenop. Je hebt mensen die verkeerde keuzes maken, maar je hebt ook mensen die het écht niet redden. Die moeten dan bovenop hun aflossing €50,- per maand extra aan boete betalen, waardoor de schuld steeds verder oploopt. Kom er dan maar eens uit.”

“Er bestaat geen wettelijke plicht om ieder dag je post te controleren”

Ook bij hoge boetes voor mensen die uitkeringsfraude hebben gepleegd, zet Walker zijn vraagtekens. “Als je vroeger een boete kreeg die hoger was dan €10.000,- bovenop het terug te vorderen bedrag, dan werd de zaak aan het Openbaar Ministerie overgedragen. Vervolgens kon je dan een taakstraf krijgen.”

Tegenwoordig komt er standaard een flinke boete bovenop het terug te vorderen bedrag. Walker vindt dat die opeenstapeling van de terug te betalen uitkering en een fikse boete ‘niet écht iets toevoegt’. “Die hoge bedragen kunnen toch niet worden terugbetaald worden. En zo’n boete leidt tot een nóg meer uitzichtloze financiële situatie voor cliënten.” Walker vindt wel dat fraude bestraft moet worden en zo veel mogelijk moet worden voorkomen. “Maar de aanpak van heel hoge boetes is niet de juiste.”

“Teken niet als je het met een verklaring oneens bent en laat noteren waarom je niet tekent”

En over de huisbezoeken valt ook nog wel wat te zeggen. “Ik vind huisbezoeken een aantasting van de privacy maar ik begrijp dat controle noodzakelijk is. Wat ik zeker niet correct vind, is dat ambtenaren een briefje in je brievenbus gooien waarin staat dat je de volgende dag op gesprek moet komen. Zo kan het gebeuren dat als je één dag je post niet controleert, omdat je bij je vriendin bent geweest, je uitkering wordt opgeschort. Volgens mij bestaat er geen wettelijke plicht dat je iedere dag je post moet controleren.”

En dan nog een keer de regels rond de gezamenlijke huishouding, oftewel die ellendige kostendelersnorm: “Stel, je raakt je baan kwijt, waardoor je je huur niet meer kunt betalen en je trekt tijdelijk bij je zus in. Terwijl zij aan het werk is, hou jij het huis een beetje schoon en doe je de boodschappen. Voor de sociale dienst voer je dan gezamenlijk een huishouding, dus krijg je geen uitkering. Kortom, je zus moet maar financieel voor je zorgen, terwijl dat helemaal niet de bedoeling is; ze wilde je alleen maar uit de brand helpen. Nog fnuikender is dat de vaststelling dat je met iemand een huishouding voert meteen voor twee jaar geldt.”

Mr. Walker heeft een tip voor mensen die een controleur van de sociale dienst op bezoek krijgen. “Als de ‘handhavingsspecialist’ een verklaring opstelt en jou vraagt die te ondertekenen is het belangrijk om zo’n verklaring héél goed door te lezen. Eén fout kan vergaande consequenties hebben.” Hij raadt zelfs aan om niet te tekenen als je aan de inhoud twijfelt. Dat geldt ook voor een proces-verbaal van de politie. “Als de verklaring volgens jou niet klopt, of als je Nederlands niet goed genoeg is, raad ik het af om te tekenen. Je bent daar ook niet toe verplicht. Niet dat die verklaring vervolgens niet meer serieus wordt genomen, maar laat in ieder geval noteren wáárom je niet tekent.”

Advocatenkantoor Walker & Wittensleger adverteert maandelijks in MUG Magazine, het blad waarvan sociaal advocaat Walker enige tijd bestuurslid was.

Tekst Arnoud van Soest Beeld Erik Veld

Link naar het artikel in MUG Magazine